Πριν από περίπου ένα μήνα (13 Μαΐου 2020) δημοσιεύθηκε από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών ένα σύντομο κείμενο για την ανάγκη προσαρμογής των πολιτικών Ψυχικής Υγείας ώστε τα κράτη να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικότερα τις συνέπειες της πανδημίας από τον Covid-19. Η πλήρης έκθεση (Policy Brief: COVID-19 and the Need for Action on Mental Health. New York: United Nations, 2020) είναι διαθέσιμη από τον ΟΗΕ (ή απευθείας στο σύνδεσμο εδώ). Το παρακάτω κείμενο επικεντρώνεται συνοπτικά στην επίδραση της πανδημίας στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας αλλά και σε υπο-ομάδες πληθυσμού με αυξημένες ή ιδιαίτερες ανάγκες.
Η επίδραση της Πανδημίας στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας
Για διαφόρους λόγους, η Πανδημία είχε σημαντική αρνητική επίδραση στην καθημερινή λειτουργία των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Πολλές πρωτοβάθμιες και δευτεροβάθμιες υπηρεσίες ανέστειλαν τη λειτουργία τους, χωρίς να έχουν παράλληλα τη δυνατότητα να την αντικαταστήσουν με δικτυακές / τηλεψυχιατρικές υπηρεσίες. Ακόμη και εκεί που υπήρχε δυνατότητα απομακρυσμένης πρόσβασης, πολλοί πάσχοντες δεν είχαν/έχουν την τεχνική δυνατότητα ή εξοικείωση για δικτυακή παρακολούθηση. Κάποιες μονάδες εσωτερικής νοσηλείας έκλεισαν ώστε να υποδεχθούν πιθανά περιστατικά Covid-19. Πολλοί επαγγελματίες περιορίστηκαν αναγκαστικά λόγω επαφής με ασθενή ή προσωπικής τους ασθένειας. Ιδρύματα με ηλικιωμένους (που πάσχουν από νευροψυχιατρικά εκφυλιστικά νοσήματα και κυρίως άνοιες) ήταν στο επίκεντρο της πανδημίας και σε πολλές χώρες είχαν δυσανάλογα υψηλό αριθμό νεκρών. Το δίκτυο των κοινοτικών υπηρεσιών επίσης περιορίστηκε σε πολλές χώρες για ανάλογους λόγους. Ιδιαίτερα, το δίκτυο των εθελοντικών ομάδων ανέστειλε την δια ζώσης λειτουργία του με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι που υποστηρίζονταν ψυχοκοινωνικά από σχετικές κοινοτικές ομάδες να έμειναν χωρίς βοήθεια ή υποστήριξη.
Το μήνυμα είναι λοιπόν σαφές: κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου είναι απαραίτητη η επίσημη στήριξη και περαιτέρω ενίσχυση όλων των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας όλων των βαθμίδων, ώστε να αντιμετωπιστούν οι επιπρόσθετες ανάγκες και να προβλεφθούν οι βλάβες στην ψυχική υγεία των πολιτών. Παράλληλα, η προσαρμογή που απαιτείται είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία ώστε πολλές από τις υπάρχουσες υπηρεσίες να εκσυγχρονιστούν και να γίνουν πιο αποδοτικές και χρήσιμες για την αντιμετώπιση των νέων αναγκών που προκύπτουν.
Υπο-ομάδες του Πληθυσμού με αυξημένες ή ιδιαίτερες ανάγκες
Στην έκθεση γίνεται ειδική αναφορά σε υπο-ομάδες του πληθυσμού που μπορεί να χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή και υποστήριξη αυτή την περίοδο. Οι ομάδες αυτές περιλαμβάνουν τις εξής:
- Τους εργαζομένους στον χώρο της υγείας που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της αντιμετώπισης των σοβαρών περιστατικών από τον Covid-19. Ήδη πολλές μελέτες έχουν δείξει τις σοβαρές ψυχοκοινωνικές επιδράσεις που υφίστανται οι επαγγελματίες αυτοί.
- Οι ηλικιωμένοι καθώς και άτομα με υποκείμενα νοσήματα που κινδυνεύουν περισσότερο να νοσήσουν σοβαρά. Αυτό ενέχει και τον κίνδυνο της μεγαλύτερης απομόνωσης και μοναξιάς των ατόμων αυτών στην προσπάθεια των οικείων τους να τους προστατέψουν
- Οι νέοι άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, μαθητών και φοιτητών, για τους οποίους επισημαίνεται η ανάγκη διατήρησης της σχολικής – ακαδημαϊκής συνέχειας
- Οι γυναίκες, τόσο λόγω του αυξημένου φορτίου στην φροντίδα του σπιτιού όσο και λόγω του αυξημένου κινδύνου ενδο-οικογενειακής βίας.
- Οι άνθρωποι που βρίσκονται σε ειδικό καθεστώς (πρόσφυγες, μετανάστες κλπ)
Κείμενο: Πέτρος Σκαπινάκης, Καθηγητής Ψυχιατρικής Παν/μίου Ιωαννίνων
