Μποζίκας Βασίλειος-Παντελεήμων, Καθηγητής Ψυχιατρικής, Διευθυντής Β' Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας υπενθυμίζει σε όλους πόσο σημαντική είναι η ψυχική υγεία για την ποιότητα ζωής και την ευεξία κάθε ανθρώπου καθώς και τη συνεχή ανάγκη αξιολόγησης και σχεδιασμού σύγχρονων πολιτικών για την προαγωγή της.
Δυστυχώς, τα παραδοσιακά εμπόδια (το στίγμα, η έλλειψη ενημέρωσης και πρόληψης, η απουσία πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας γενικά και ψυχικής υγείας ειδικότερα, ο κατακερματισμός των υπηρεσιών ψυχικής υγείας) παραμένουν, περιορίζοντας αλλά και καθυστερώντας την αναζήτηση βοήθειας των ατόμων με ψυχικές διαταραχές. Η καθυστέρηση αυτή για τις περισσότερες ψυχικές διαταραχές παραμένει μεγάλη καθορίζοντας σε σημαντικό βαθμό την εξέλιξη τους σε χρόνιες διαταραχές και επιβαρύνοντας την πρόγνωση τους. Σήμερα όμως απαιτείται μια αλλαγή παραδείγματος και μετακίνηση από την θεραπευτική αντιμετώπιση των ήδη εγκατεστημένων ψυχικών διαταραχών, σε πολιτικές που αποσκοπούν στην πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη αυτών των διαταραχών και γενικότερα στην προαγωγής της ψυχικής υγείας στο γενικό πληθυσμό.
Επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν μια τάση των ψυχικών διαταραχών να αναπτύσσονται ή να επιδεινώνονται κατά τη διάρκεια της μετάβασης από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή. Επίσης, νέοι άνθρωποι που βρίσκονται στα πρώιμα στάδια μιας ψυχικής νόσου μπορεί να εμφανίζουν μη ειδικά συμπτώματα που δεν πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια κάποιας συγκεκριμένης ψυχικής διαταραχής και συνεπώς δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας προκειμένου να λάβουν έγκαιρη, αποτελεσματική και κατάλληλη φροντίδα στην περίοδο της ζωής τους που την χρειάζονται περισσότερο.
Τα τελευταία χρόνια, ακόμα και σε χώρες με ιδιαίτερα ανεπτυγμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, έχει επισημανθεί η αδυναμία αυτών των υπηρεσιών να ανταποκριθούν στις ανάγκες ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων καθιστώντας την πρόσβαση δύσκολη. Προκειμένου να διευκολυνθεί αυτή η πρόσβαση έχει προταθεί η ανάγκη ανάπτυξης μοντέλων φροντίδας και δημιουργίας καινοτόμων υπηρεσιών, όσο το δυνατόν πιο ελεύθερων από το στίγμα, προσαρμοσμένων στις ανάγκες των νέων ανθρώπων. Οι υπηρεσίες αυτές έχουν αποδεχτεί ότι καλύπτουν σε μεγάλο βαθμό τις σύγχρονες ανάγκες για μια αποτελεσματική, αξιοπρεπή αλλά και οικονομικά αποδοτική προαγωγή της ψυχικής υγείας. Είναι ανάγκη και στην χώρα μας να αναπτύξουμε εκείνες τις καινοτόμες υπηρεσίες και μοντέλα φροντίδας που θα ανταποκρίνονται στις σύγχρονες τάσεις για όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη παρέμβαση στην κοινότητα και αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών εν τω γεννάσθε..
Όλα τα παραπάνω αποκτούν ιδιαίτερη σημασία καθώς τους τελευταίους μήνες όλοι μας βιώνουμε ένα πρωτόγνωρο ψυχοπιεστικό γεγονός όπως είναι η πανδημία του COVID-19, με άγνωστες ακόμα, ως επί το πλείστον, βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες στην ψυχική υγεία τόσο των ανθρώπων που νόσησαν όσο και του γενικού πληθυσμού. Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό να αναγνωριστούν ποιες ηλικιακές ή ειδικές πληθυσμιακές ομάδες είναι περισσότερο εκτεθειμένες σε κινδύνους να εμφανίσουν αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και στην λειτουργικότητά τους προκειμένου να διαμορφωθούν συγκεκριμένες στρατηγικές αντιμετώπισης, κατά κύριο λόγο στην κοινότητα.